Γράμμα στον υιο που δε γεννήθηκε ακόμα
του Κρίστιαν Οξένιους
Αποδέχτηκα αυτήν την εργασία καθώς ήρθε ως ειλικρινής πρόταση ενός φίλου, του Αντώνη Θεοδωρίδη σε μια περίοδο αναταραχής και για τους δυο μας. Ήταν μια καλή ευκαιρία για προβληματισμό και διάλογο σε ένα θέμα που πολύ συχνά το αφήνουμε κρυμμένο, κάτι που αντιμετωπίζουμε μόνο όταν συναντάμε την τοξική του πλευρά – την αρρενωπότητα και το τί σημαίνει να μεγαλώνεις ως άντρας– και για καλούς λόγους. Ειδικά στο σημερινό κλίμα, μας πλημμυρίζει η εξύμνηση επιθετικών, κυρίαρχων και υβριστικών μορφών (ανεξάρτητα από το πραγματικό τους φύλο) που επαναλαμβάνουν τα πιο άθλια χαρακτηριστικά των ηρώων του παρελθόντος και του παρόντος. Αρκετά σπάνια, δυστυχώς, έχουμε την ευκαιρία να αναλογιστούμε όλες τις πολυπλοκότητες αυτού του συνόλου χαρακτηριστικών που ονομάζουμε αρρενωπότητα, όχι σε αντίθεση αλλά ως αναπόσπαστο εποικοδομητικό αντίστοιχο αυτών που προσδιορίζουμε ως θηλυκά.
Πάντα ένιωθα στις φωτογραφίες του Αντώνη την παρουσία ενός διπλού φακού: ο πρώτος, στραμμένος προς τον έξω προς τον κόσμο, χαρούμενος ή σκληρός αλλά πάντα ικανός να μου δημιουργήσει ως θεατή ένα αίσθημα περιέργειας και στοχασμού. Ο δεύτερος στραμμένος προς τον εαυτό του – ενδόμυχος, επιτρέποντάς μου να ρίξω μια ματιά στις σκέψεις του, στα συναισθήματά του. Ο συνδυασμός αυτών των δύο χειρονομιών ένιωσα εξαρχής πως ήταν μια θαυμάσια αναπαράσταση του πως «γαλουχείται» η αρρενωπότητα.
Δεν σε ξέρω καν ακόμα, και η ίδια η σκέψη να σου γράψω με έκανε να περάσω μερικές μέρες κλαίγοντας, σκεπτόμενος με ποιον τρόπο να σου δώσω μια αίσθηση του πώς μοιάζει να μεγαλώνεις σε αυτόν τον κόσμο ως γιος, ως αγόρι και τελικά ως άντρας.
Δάκρυσα από χαρά να σε σκέφτομαι σαν έναν περίεργο άνθρωπο που συναντά τον κόσμο για πρώτη φορά κάθε μέρα της ζωής του, σκεπτόμενος τα χρώματα που θα δεις, αυτά που φέρνουν ζεστασιά και φως, μα και εκείνα που είναι σκληρά και ψυχρά. Σε φαντάζομαι να ανακαλύπτεις την απαλότητα των πετάλων και την τραχύτητα ενός παλιού χαλιού, να βιώνεις την ομορφιά μιας πεντακάθαρης ηλιόλουστης χειμωνιάτικης ημέρας για πρώτη φορά, να νιώθεις τον κρύο αέρα να αγγίζει το δέρμα σου ενώ σχεδόν τυφλώνεσαι από τις απότομες ακτίνες του ήλιου και ύστερα με χαρά να επιστρέφεις σε ένα ζεστό σπίτι για να κουρνιάζεις στο κρεβάτι σου.
.
Έκλαιγα επίσης ως αντίδραση για όλες τις φορές που μου είχαν πει να μη κλαίω. Έκλαιγα για όλες τις φορές που θα σου πουν να μην το κάνεις και εσύ, πως δεν θα έπρεπε να κλαις επειδή είσαι χαρούμενος, ή λυπημένος, ή απελπισμένος, ή απλά φοβισμένος, πως δε σου επιτρέπεται, γιατί τα αγόρια δε κλαίνε.
Μπορεί να μην ξεκινά καν από εκεί. Μπορεί να ξεκινά με ένα αυτοκίνητο-παιχνίδι: θα πετάς στα σύννεφα, χαρούμενος με το πόσο γυαλιστερό φαίνεται ή πόσο γρήγορα περιστρέφονται οι τροχοί του. Θα ταξιδέψεις ολόκληρο τον κόσμο σε ένα σαλόνι, ή ίσως ακόμη και μέχρι το διάστημα, ή τα βάθη της γης, ενώ κρατάς το χέρι σου πάνω του και θα φαντάζεσε κόσμους που μόνο εσύ μπορείς να δείς. Όμως κατά κάποιο τρόπο, αυτό το αυτοκίνητο θα σου δώσει μια αίσθηση ελέγχου, θα είσαι εσύ αυτός που «οδηγεί». Ελπίζω να καταλάβεις πως, σε άλλες καταστάσεις, το ίδιο αυτό συναίσθημα μπορεί να βλάψει εσένα και τους γύρω σου. Ελπίζω να καταλάβεις πως αυτή η αίσθηση ελέγχου είναι ένα προνόμιο που όλοι πρέπει να γνωρίζουμε. Ελπίζω να καταλάβεις πως όσο είναι προνόμιο, είναι και βάρος που θα χρειαστεί να μοιραστείς με άλλους, αδελφούς και αδελφές σε αυτόν τον κόσμο. Ελπίζω να αισθανθείς ότι οδηγείσαι από άλλους με τον ίδιο τρόπο, με προσοχή και σεβασμό. Να σκεφτείς πώς οι άνθρωποι που σε αγαπούν μπορούν να αντέξουν τα ελαττώματά σου, αλλά δεν μπορούν να σου παραδώσουν τον έλεγχο, επειδή πρέπει να νιώθουν ελεύθεροι ώστε να αγαπούν.
Θα ήθελα πολύ να είμαι μαζί σου την πρώτη φορά που κάποιος σου πει να μην κλαις, ότι πρέπει να νιώθεις δυνατός ακόμη και όταν δεν το θέλεις. Θα ήθελα πολύ να είμαι εκεί για να σου πω να ακούσεις προσεκτικά αυτές τις λέξεις, να νιώσεις κάθε συναίσθημα – είτε είναι θυμός, θλίψη ή και φόβος – και να θυμάσαι να ακούς τα λόγια προσεκτικά αλλά να κάνεις αυτό που νιώθεις, και ακόμη και όταν δεν είναι εύκολο, να προσπαθείς όσο πιο σκληρά μπορείς να υπερασπιζεσαι τους άλλους. Θα είναι τρομακτικό μερικές φορές γιατί θα θέλεις να ταιριάξεις με έναν φίλο που φαίνεται πιο «δυνατός» αλλά παρόλα αυτά ελπίζω, αν ποτέ νιώσεις έτσι, θα έχεις τη δύναμη να μιλήσεις σε κάποιον που νοιάζεται για σένα, ακόμη και αν δεν είμαι εγώ εκεί.
Επειδή είσαι αγόρι ή ίσως θα είσαι ήδη άντρας όταν το διαβάζεις, θα έχεις γλιτώσει από αμέτρητες στιγμές ταπείνωσης, απειλών και προκαταλήψεων σε σύγκριση με τις αδερφές σου. Θα είσαι, επειδή είσαι άντρας, μέρος μιας μηχανής καταπίεσης που δημιουργήθηκε πολύ πριν από σένα. Μπορεί να μην το προσέξεις στην αρχή, είμαστε εν μέρει απαλλαγμένοι από αυτή τη σκέψη όσο είμαστε ακόμα αγόρια αν είμαστε τυχεροί, αλλά σίγουρα τη στιγμή που θα γίνεις άντρας όλα αυτά θα γίνουν εμφανή και θα είναι ένα βάρος που θα κουβαλάς μαζί σου καθημερινά. Διαιωνίζονται από τις πολλές ιστορίες που φτάνουν σε εμάς από το παρελθόν, από στίχους αρχαίων ηρώων που εξυμνούν τον βιασμό, την απαγωγή και τον φόνο μέχρι τους μύθους που επαναλαμβάνουν τους ρόλους που έχει ο καθένας μας στην κοινωνία. Η ίδια ιστορία που θα ακούς και θα αγαπήσεις όσο μεγαλώνεις, θα ακούγεται πια πολύ πιο σκοτεινή και γεμάτη με ζοφερούς οιωνούς, όταν την ξανακούσεις αφού κατακτήσεις το πέρασμα στον ανδρισμό.
Θα είναι δύσκολο να κρίνεις διαρκώς, αλλά αυτό είναι που θα σου ζητηθεί. Θα πρέπει να επιλέγεις πότε να είσαι ευαίσθητος και να νοιάζεστε για αυτούς που έχουν ανάγκη και πότε να είσαι σκληρός και να μην συγχωρείς αυτούς που εκμεταλλεύονται τη θέση τους απέναντι σε εσένα και στους άλλους. Θα είναι δύσκολο να διατηρήσεις την πίστη σου στους άντρες όταν μερικές φορές διαβάζεις ή ακόμη χειρότερα συναντάς αυτούς από εμάς που καταχρώνται τη δύναμή τους για να βλάψουν άλλους – είτε σε πεδία πολέμου είτε στην ασφάλεια των σπιτιών μας. Άλλες φορές μπορεί να δεχθείς επίθεση, ενώ προσπαθείς να υπενθυμίσεις ότι στη ρίζα του, το καταπιεστικό σύστημα στο οποίο ζούμε, μας βλάπτει όλους. Μην σκύβεις λοιπόν το κεφάλι σου σε καταπιεστές που βλέπουν τον κόσμο ως μια απλή μάχη μεταξύ μαύρου και άσπρου. Συνέχισε να βλέπεις τα πράγματα σε όλες τις αποχρώσεις εκείνων των χρωμάτων που ανακάλυψες ως αγόρι, συνέχισε να αναζητάς την ομορφιά στις χίλιες αποχρώσεις του κόκκινου μιας μέρας που χάνεται και αγκάλιασε άφοβα το σκληρό κρύο του νυχτερινού ανέμου και την πρώτη ζεστασιά της αυγής.
Για όλα αυτά έκλαιγα και κλαίω ακόμη: ένα σημάδι ελπίδας και απόγνωσης, μια υπενθύμιση του πόνου που μπορούμε να προκαλέσουμε και της ελπίδας για αλλαγή που μπορούμε να φέρουμε.
