Άνοιξη του 1957, Ελευσίνα.
Ξεκινούν οι πρώτες προσπάθειες από μία ομάδα νέων της πόλης για τη δημιουργία ενός πολιτιστικού σωματείου. Παρόμοια σωματεία υπάρχουν στην πρωτεύουσα και σε διάφορες πόλεις της χώρας. Το κλίμα της εποχής είναι ευνοϊκό για τέτοιες πρωτοβουλίες, τα κενά και οι ανάγκες στην περιοχή είναι μεγάλες. Νύξεις προς αυτή την κατεύθυνση υπάρχουν από πολλές πλευρές της Αριστεράς – και όχι μόνο. Τη δεκαετία του ’50 υπάρχουν στην Ελευσίνα κι άλλα σωματεία που αναπτύσσουν παρεμφερείς δραστηριότητες: οι όμιλοι Νέων και Νεανίδων, η Ένωση Φυσιολατρών, ο Ορειβατικός Σύλλογος, τοπικοί σύλλογοι, αθλητικά σωματεία κ.ά., καθώς επίσης το Εργατικό Κέντρο Ελευσίνος με τα δεκάδες σωματεία του, που αναπτύσσει έντονη συνδικαλιστική δραστηριότητα.
Η δράση του Συλλόγου είναι πλούσια, με ενεργή συμμετοχή στα πολιτιστικά δρώμενα. Επί μία δεκαετία λειτουργεί καθημερινά η λέσχη του στο κέντρο της πόλης με αναγνωστήριο, δανειστική βιβλιοθήκη και αίθουσα διαλέξεων. Με περιορισμένα οικονομικά μέσα και για παραπάνω από δύο έτη εκδίδεται το μηνιαίο περιοδικό ΤΟ ΦΩΣ.
Η δραστηριότητα αυτή είναι μία σοβαρή συλλογική προσπάθεια που έχει περιεχόμενο και διάρκεια.
– Επηρεάζει σημαντικά την πνευματική και πολιτιστική ζωή της Ελευσίνας και των γύρω πόλεων κατά τη δεκαετία 1957-1967.
– Ενεργοποιεί τις τοπικές δυνάμεις, αυξάνει τα πνευματικά ενδιαφέροντα, ενισχύει τις ανησυχίες και τη διάθεση –ιδίως των νέων– για συμμετοχή και προσφορά.
– Παρουσιάζει έργο πολύπλευρο, πρωτοποριακό για την εποχή και για τον χώρο στον οποίο δραστηριοποιήθηκε.
Η Χούντα διαλύει τον Σύλλογο.
Πολλά μέλη του συλλαμβάνονται και εξορίζονται. Τα περιουσιακά του στοιχεία κατάσχονται και πάνω από 1.000 βιβλία της βιβλιοθήκης και του αρχείου του εξαφανίζονται, εκτός από ένα μικρό τμήμα που αποκρύπτεται και διασώζεται. Μετά την πτώση της Χούντας, μία ομάδα παλαιών μελών του Συλλόγου, πλαισιωμένη και με νέους φίλους, κινείται για την επαναδραστηριοποίησή του. Λειτουργεί τη διετία 1974-76, οι συνθήκες όμως έχουν αλλάξει. Η πνευματική και πολιτιστική δραστηριότητα της πόλης αναλαμβάνεται από την καινούρια δημοτική αρχή της Ελευσίνας, η οποία περιλαμβάνει αρκετά παλαιά στελέχη του Συλλόγου. Στη συνέχεια ο Δήμος Ελευσίνας με τα Αισχύλεια και τις άλλες εκδηλώσεις του έχει έντονη πολιτιστική παρουσία, η οποία προοδευτικά απορροφά τις ανάλογες δραστηριότητες διαφόρων σωματείων της πόλης και του Μορφωτικού Συλλόγου, που συρρικνώνεται και παύει να λειτουργεί.
(Είναι ενδεικτικό ότι καμία στιγμή κατά τη διαδικασία της έκθεσης δεν έπαψαν τα υλικά να λειτουργούν ως κρίσιμη υπενθύμιση ενός αξιακού συστήματος που ενώ μοιάζει να έχει παρέλθει οριστικά, παραμένει διακύβευμα κάθε σύγχρονης πολιτείας.)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Ο Θανάσης Λεβέντης γεννήθηκε στα Βίλια Αττικής και έζησε στην Ελευσίνα τα μαθητικά και φοιτητικά του χρόνια. Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας, του οποίου ανακηρύχθηκε Διδάκτωρ και Επίκουρος Καθηγητής. Ειδικεύτηκε στη Νευροχειρουργική και εργάστηκε για 36 χρόνια στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας ως Επιμελητής Α΄ και Διευθυντής μεγάλων νευροχειρουργικών κλινικών.
Ασχολήθηκε με τα Κοινά και συμμετείχε στους κοινωνικούς αγώνες από τα φοιτητικά του χρόνια, ξεκινώντας από τον Μορφωτικό Σύλλογο Ελευσίνος του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος, γενικός γραμματέας και πρόεδρος. Εκλέχθηκε πέντε φορές βουλευτής Αττικής μέσα από τις γραμμές της Αριστεράς. Έχει χρηματίσει δε αντιπρόεδρος της Βουλής και μέλος πολλών κοινοβουλευτικών επιτροπών.
Έχει εκδώσει δύο βιβλία. Το «Ξαναζώντας το παρελθόν με τον Μορφωτικό Σύλλογο Ελευσίνος» και το «Οδοιπόρος σε δύσβατους δρόμους», μία καταγραφή προσωπικών βιωμάτων που μαρτυρούν τα χαρακτηριστικά μίας κρίσιμης ιστορικής, για την Ελλάδα, εποχής.
Στην Έκθεση παρουσιάζεται κρίσιμο μέρος από το προσωπικό αρχείο του Θανάση Λεβέντη, το οποίο περιλαμβάνει τα τεύχη του περιοδικού «Το Φως», φωτογραφικά στιγμιότυπα από καλλιτεχνικά δρώμενα και αξιομνημόνευτες στιγμές, το καταστατικό ίδρυσης του Συλλόγου, τον κατάλογο κίνησης της Βιβλιοθήκης καθώς και πολλά ακόμα τεκμήρια του πρώτου πολιτιστικού σωματείου της πόλης. Την έκθεση πλαισιώνει το κινηματογραφικό βλέμμα του Μενέλαου Καραμαγγιώλη με βίντεο ντοκουμέντα της ζωής και της δράσης του Θανάση Λεβέντη και του Συλλόγου.
(Παρά το συγκινησιακό φορτίο που φέρουν τα υλικά, η έκθεση αυτή δεν έχει μουσειακό χαρακτήρα. Αντίθετα, και πολύ συνειδητά, ο χαρακτήρας της είναι δυναμικός και προοπτικός.)
Κείμενο & Επιμέλεια: Όλγα Χατζηδάκη
