Αγαπητοί καλεσμένοι, απευθύνομαι ειδικά στον αγαπητό λαό του Νόρντλαντ: Συγχαρητήρια!
Φανταστείτε, η Νορβηγία φιλοξενεί ξανά τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης και, φανταστείτε, συμβαίνει εδώ στο Μπόντο και στο Νόρντλαντ. Είναι εντυπωσιακό και νομίζω ότι αξίζει ένα μεγάλο χειροκρότημα!
Φανταστείτε πώς θα ήταν αν εξαφανιζόταν ο πολιτισμός. Φανταστείτε πώς θα ήταν αν εξαφανίζονταν οι εικαστικές τέχνες, η μουσική και η λογοτεχνία.
Φανταστείτε πώς θα ήταν αν εξαφανίζονταν τα γλυπτά, η αρχιτεκτονική, οι κινηματογράφοι και τα θέατρα.
Φανταστείτε πώς θα ήταν αν εξαφανίζονταν η όπερα, το μπαλέτο, ο χορός, οι παραδοσιακές χειροτεχνίες, η φωτογραφία, η μόδα, τα παραμύθια, ο αθλητισμός, το ντιζάιν, τα παιχνίδια και οι γαστρονομικές παραδόσεις.
Φανταστείτε πώς θα ήταν αν εξαφανίζονταν οι ιδέες, οι αξίες – ναι, φανταστείτε πώς θα ήταν αν εξαφανιζόταν η γλώσσα μας.
Φανταστείτε πώς θα ήταν αν εξαφανίζονταν όλα όσα μας συνδέουν με τον πολιτισμό.
Τι θα απομέναμε;
Ο πολιτισμός σφυρηλατεί ισχυρές κοινότητες. Ο πολιτισμός διαμορφώνει ταυτότητα και δημιουργεί το αίσθημα του ανήκειν. Ο πολιτισμός χτίζει κοινωνίες, μας συνδέει και ολοκληρώνει την ύπαρξή μας.
Πιστεύω –όχι, γνωρίζω– ότι ο πολιτισμός δίνει νόημα στη ζωή. Είναι δύσκολο να διανοηθούμε πώς θα ήταν η ζωή μας χωρίς τον πολιτισμό.
Η τέχνη είναι θεμελιώδες κομμάτι του πολιτισμού. Η τέχνη επίσης δημιουργεί δεσμούς και ταυτότητα. Όμως μπορεί να κάνει και κάτι περισσότερο: μπορεί να γεννήσει αντίσταση και να απαιτήσει κριτική σκέψη. Να μας ζητήσει να ασκήσουμε κριτική στο οικείο, στην παράδοση, στην εξουσία – ναι, ακόμα και στον ίδιο τον πολιτισμό. Μπορεί να υπερβεί τα όρια, να εμπνεύσει και να πυροδοτήσει τη δημιουργικότητα.
Η σπουδαία τέχνη μπορεί να αλλάξει τον τρόπο σκέψης μας, να μας κάνει να νιώσουμε κάτι νέο – κάτι που εντυπώνεται στο μυαλό και στην καρδιά μας. Σίγουρα όλοι μας έχουμε βιώσει κάποια εμπειρία που αφορά την τέχνη και η οποία μας έχει συγκινήσει – ίσως μάλιστα μας έχει αλλάξει τη ζωή;
Ο πολιτισμός εν γένει πηγάζει από κάπου. Η λατινική λέξη «cultura» για τον πολιτισμό σημαίνει την καλλιέργεια, και το έδαφος του Νόρντλαντ είναι εύφορο. Η δική μου ιστορία εδώ είναι μακρά και περιπετειώδης. Είναι γεμάτη ωραίες και ποικίλες αναμνήσεις και εμπειρίες από αμέτρητα ταξίδια και γεγονότα πολιτισμού. Με απλά λόγια, εδώ νιώθω ότι είμαι στο σπίτι μου!
Ωστόσο πολλές φορές έχω αναρωτηθεί πώς θα ήταν η κατάβαση από κάποια από τις πολλές ψηλές κορυφές της περιοχής. Όπως όταν πιάστηκα από το συρματόσχοινο στο Μόισαλεν και αναρωτιόμουν πώς στο καλό θα κατέβω – ελπίζοντας να φτάσει ένα ελικόπτερο!
Η τέχνη είναι μέρος της φύσης στο Νόρντλαντ. Όταν είσαι εκεί πάνω στις κορυφές και αγναντεύεις την περιοχή, μπορείς να εντοπίσεις τη μοναδική συλλογή από σύγχρονα γλυπτά στο πλαίσιο του πρότζεκτ Artscape Nordland. Φανταστείτε: 36 γλυπτά σε 33 κοινότητες του Νόρντλαντ –και μία στο Τρομς–, έργα καλλιτεχνών από 18 χώρες! Πολλά από αυτά φιλοτεχνήθηκαν εδώ, όταν οι καλλιτέχνες έσμιξαν με το τοπίο. Είχα την τύχη να εγκαινιάσω το πρότζεκτ το 1992 με το έργο τέχνης Μια νέα συζήτηση του Φινλανδού καλλιτέχνη Kain Tapper στο πανέμορφο Γκρίμσογια στην κοινότητα Βέγκα. Τα γλυπτά απαιτούν κάτι από τον θεατή: πρώτον, πρέπει να έχεις τόσο την περιέργεια όσο και την επιμονή να ανακαλύψεις τα μέρη όπου βρίσκονται τα έργα – συχνά είναι εκτός των συνηθισμένων διαδρομών. Μετά πρέπει να είσαι ανοιχτός στη σκέψη του καλλιτέχνη, να εξερευνάς, να αποδέχεσαι τις νέες ιδέες και να αφιερώνεις χρόνο για να κατανοήσεις την πρόθεση του.
Όμως δεν είναι μόνο το συγκεκριμένο πρότζεκτ. Στο Νόρντλαντ η τέχνη τρυπώνει μέσα στη φύση με τόσο πολλούς τρόπους, ώστε γίνεται κομμάτι της ταυτότητας του τόπου, της κοινότητας και της καθημερινής ζωής: ο σιδεράς στο Σουντ δημιουργεί πουλιά από σίδηρο και πανέμορφα μοντέρνα γλυπτά, οι υαλοφυσητές στο Λόφοτεν ενσωματώνουν τη φύση στα υλικά και στα έργα τους, οι ζωγράφοι απαθανατίζουν τη θάλασσα και το βουνό, οι στιχουργοί περιγράφουν τις φωτεινές νύχτες του θέρους. Όπως έκανε ο Hamsun στο έργο του Ο Παν, όπου ο υπολοχαγός Γκλαν περιπλανιέται στην «αιώνια ημέρα του καλοκαιριού στο Νόρντλαντ».
Όπως έχετε καταλάβει μάλλον, έχω περιπλανηθεί κι εγώ πολύ τα καλοκαίρια στο Νόρντλαντ, αλλά και το φθινόπωρο, τον χειμώνα και την άνοιξη. Βρίσκω συναρπαστικό το ότι ο θεσμός Bodø 2024, μαζί με τον Πεζοπορικό Σύνδεσμό Νορβηγίας και τους τοπικούς πεζοπορικούς συλλόγους, θέσπισε το μοναδικό πρότζεκτ European Cabins of Culture (Ευρωπαϊκά Καταφύγια Πολιτισμού) με στόχο τη δημιουργία περφόρμανς, εμπειριών και συναντήσεων με την τέχνη σε ορεινά καταφύγια και άλλους πεζοπορικούς προορισμούς.
«Είναι πραγματικά ωραίο επίτευγμα η προσέγγιση των λαών», έγραψαν για τη διεκδίκηση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Τι όμορφη σκέψη! Μας καλείτε να δημιουργήσουμε πλούσιες και όμορφες κοινότητες, και μάλιστα σε μια εποχή που είναι πιο σημαντικό από ποτέ να γνωρίζουμε ο ένας τον άλλο.
Τέλος, θα ήθελα να προσθέσω –και μιλάω από πολύ προσωπική εμπειρία– ότι όλα αυτά πιθανότατα δεν θα είχαν γίνει πραγματικότητα χωρίς την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση των ανθρώπων του Νόρντλαντ: οι «Nordlending», οι Βόρειοι, διακρίνονται από δημιουργικότητα, χιούμορ και γενναιότητα. Αντοχή, αυτοσαρκασμό, φιλοδοξία και φιλευσπλαχνία.
Είναι σκληροί, δυνατοί, ευθείς και προσηλωμένοι. Και λίγο επιφυλακτικοί απέναντι στους Νορβηγούς του Νότου. Φιλικοί, ανοιχτόκαρδοι, γενναιόδωροι και φιλόξενοι. Γι’ αυτό επιστρέφω εδώ διαρκώς. Τώρα ανυπομονώ να ζήσω μια ολόκληρη χρονιά γεμάτη τέχνη και πολιτισμό στο Νόρντλαντ.
Και ελπίζουμε ότι αυτό το ακραίο καιρικό φαινόμενο που ονομάστηκε Ingunn (ένας τυφώνας) δεν θα προκαλέσει περισσότερες ζημιές σε περιουσίες και κατοικίες. Και ότι όσοι ένιωσαν φόβο και αβεβαιότητα μπορούν να επιστρέψουν σε μια πιο κανονική καθημερινότητα.
Τέλος, μπράβο σας, αγαπητοί μου, μπράβο σε όσους εργαστήκατε τόσο πολύ για να πραγματοποιηθεί αυτό το καταπληκτικό πρότζεκτ πολιτισμού:
Και τώρα ξεκινάει.
Κηρύσσω λοιπόν την έναρξη του Bodø 2024 ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης!
