H 2023 Eλευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης παρουσίασε τη Δευτέρα 16 Ιουνίου στο Παλαιό Δημαρχείο Ελευσίνας, ένα από τα σημαντικότερα έργα του προγράμματος παρακαταθήκης, την ψηφιακή πλατφόρμα The Invisible Map. Μία δράση – μοντέλο και οδηγό και για άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, που περιλαμβάνει τέσσερα επιμέρους έργα: το Μυστήριο 30 Αόρατος Χάρτης, το Μυστήριο 72 Persephone Walks, έργα στον δημόσιο χώρο και κτίρια παρακαταθήκης. Μέσα από την ειδικά σχεδιασμένη ψηφιακή πλατφόρμα και με τη χρήση απλών ακουστικών, ο επισκέπτης καλείται σε μια νέα περιπλάνηση στην Ελευσίνα που θα του αποκαλύψει τη σύγχρονη αλλά και βιωμένη παράδοση και μικρο-ιστορία της πόλης.
Μια δυναμική γλυπτική της μνήμης και της πόλης.
Ο πρώην Γενικός Καλλιτεχνικός Διευθυντής της 2023 Ελευσίς Μιχαήλ Μαρμαρινός, και η επιμελήτρια του έργου, Ερατώ Κουτσουδάκη, παρουσία όλων των συντελεστών, παρουσίασαν την ψηφιακή πλατφόρμα και αναφέρθηκαν στη δυναμική της μνήμης, στο συλλογικό μνημονικό αποτύπωμα της Ελευσίνας –και κατ’ επέκταση κάθε πόλης– καθώς και στον «δεύτερο», αόρατο χάρτη της: τον χάρτη των βιωμένων εμπειριών και των αναμνήσεων των κατοίκων της. Έναν χάρτη που η εν λόγω πλατφόρμα έχει τη δυνατότητα να «ξεκλειδώσει» για κάθε επισκέπτη.
«Πρόκειται για ένα από τα πρώτα έργα που σχεδιάστηκαν στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, με άξονα τη θεματική της μνήμης και της ανάκλησής της. Χωρίς μνήμη δεν υπάρχει παρελθόν – και χωρίς παρελθόν, δεν μπορεί να υπάρξει σχεδιασμός και προοπτική για το μέλλον. Σε μια πόλη όπως η Ελευσίνα, όπου η μνήμη είναι διάχυτη και πολυεπίπεδη, η ανάγκη της ανάκλησής της είναι σχεδόν επιτακτική. Θεωρώ εξαιρετικά γοητευτικό το να περιηγείται κανείς στον αστικό ιστό και να συναντά σημεία που μαρτυρούν: “Εδώ συνέβη κάτι.” Αυτά τα σημεία αποτελούν, ουσιαστικά, δημόσια ίχνη μιας βαθιά προσωπικής ιστορίας», δήλωσε ο Μιχαήλ Μαρμαρινός.
Η Ερατώ Κουτσουδάκη, από την πλευρά της, σημείωσε:
«Για μένα αυτό δεν είναι ένα ψηφιακό έργο. Έχει αναγκαστικά μια ψηφιακή οντότητα, γιατί κάπως πρέπει να επικοινωνηθούν αυτές οι ιστορίες. Νομίζω ότι αυτό που κάνει την κρίσιμη διαφορά είναι ο λόγος και ο ήχος. Είναι οι ιστορίες που ψιθυρίζουμε στο αυτί. Και αυτή η απάλειψη των άλλων αισθήσεων και η ένταση της φωνής στο αυτί σου έχει νομίζω ποιότητες που προσθέτουν στον χάρτη κάτι παραπάνω, κάτι προσωπικό. Εδώ και χρόνια καταδύομαι στο ιστοριοδιφικό υλικό της πόλης, περπατώ στην Ελευσίνα αναζητώντας μνήμες, ακούγοντας αφηγήσεις και συλλέγοντας εμπειρίες. Όπως εκείνη της Έρως, μιας Ελευσίνιας που ερωτεύτηκε τον Έρολ Φλιν και αντιμετώπισε τον χλευασμό του περίγυρού της, ή τη μνήμη της συναυλίας του Μίκη Θεοδωράκη στον κινηματογράφο Ορφέας – στον χώρο όπου σήμερα στεγάζεται η Εθνική Τράπεζα – στην κεντρική πλατεία της Ελευσίνας. Σημασία εδώ είχε η δραματοποίηση της αφήγησης, η λεπτή ισορροπία μεταξύ μύθου και πραγματικότητας, η στιγμή και η διαχρονία».
Για την καινοτόμα ψηφιακή πλατφόρμα
Στην ψηφιακή πλατφόρμα The Invisible Map αποκαλύπτεται η οντότητα μιας πόλης: το Πού ακριβώς, Πώς ή Πότε συνέβη ένα γεγονός, μέσα από τη βιωμένη προσωπική εμπειρία των κατοίκων, των καλλιτεχνών, των ανθρώπων που έχουν αναμειχθεί στο γίγνεσθαι της Ελευσίνας. Είτε μέσα από την αυτοσχέδια διαδρομή του χρήστη στην απόπειρα σύνδεσης των μικρών, δημόσιων σημάτων της δράσης Μυστήριο 30 Αόρατος Χάρτης, είτε μέσα από την ειδικά σχεδιασμένη διαδρομή Μυστήριο 72 Persephone Walks σε γνωστές και λιγότερο οικείες πτυχές της πόλης, ακόμη και μέσα από το σύνολο των εικαστικών έργων και των κτιρίων παρακαταθήκης που παραμένουν στην πόλη της Ελευσίνας, ο επισκέπτης/κάτοικος «βουτάει» στην κοινή συλλογική μνήμη, «πέφτει» πάνω στο συλλογικό της ασυνείδητο, στη μνήμη της εμπειρίας της. Οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν και να αλληλεπιδράσουν με το περιεχόμενο της πλατφόρμας από οπουδήποτε, βιώνοντας μία ψηφιακή εμπειρία που αναδεικνύει την πόλη με σύγχρονα μέσα.
Το περιεχόμενο της πλατφόρμας βασίζεται σε μεγάλο της μέρος στο έργο τοπικών ιστοριοδιφών και συλλεκτών, φέρνοντας τους επισκέπτες σε επαφή με σπάνιο αρχειακό υλικό. Διασώζει μνήμες και ανθρώπινες ιστορίες, περιστατικά και τόπους και στέκεται μπροστά στις μικρο-ιστορίες που περισχοινίζει, με σεβασμό και αίσθηση της συνέχειας. Ένα μέρος των αφηγήσεων της ηχητικής διαδρομής προέρχεται από το αρχείο προφορικής ιστορίας της δράσης Μυστήριο 32 Open Eleusis, με μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής.
Με ακουστικά, άνετα παπούτσια και το κινητό στο χέρι, καπέλο για τον ήλιο και ένα μπουκάλι νερό, η Ελευσίνα παρασύρει τον επισκέπτη στις ιστορίες της. Ιστορίες σαν αυτές που κρύβει κάθε πόλη. Αλλά, ταυτόχρονα και ιστορίες απολύτως Ελευσινιακές.
Η ψηφιακή πλατφόρμα είναι διαθέσιμη εδώ
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Σύλληψη, Επιμέλεια: Γενική Καλλιτεχνική Διεύθυνση 2023 Ελευσίς, Μιχαήλ Μαρμαρινός
Σχεδιασμός, Επιμέλεια: Ερατώ Κουτσουδάκη
Σχεδιασμός, Επιμέλεια ηχητικής διαδρομής: Στέφανος Παυλάκης, Γιώργος Ρυμενίδης
Ανάπτυξη ψηφιακής πλατφόρμας: ATHENA RC
Γραφιστικός σχεδιασμός: MNP Design Athens
Οργάνωση & Εκτέλεση παραγωγής: DeltaPi
Συντονισμός του έργου για την 2023 Ελευσίς: Ισαβέλλα-Δήμητρα Καρούτη
Λίγα λόγια για τα επιμέρους έργα:
Μυστήριο 30 Αόρατος Χάρτης
Ο Αόρατος Χάρτης είναι ο δεύτερος χάρτης από τον οποίο συντίθεται η οντότητα μιας πόλης και αποτελεί ταυτόχρονα ένα μανιφέστο αυτού που θα ονομαζόταν μικρο-ιστορία ενός τόπου (microhistory).
Περιλαμβάνει σπάνιο αρχειακό υλικό και αφηγείται ιστορίες για το Πού ακριβώς, Πώς ή Πότε συνέβη ένα γεγονός, τις περισσότερες φορές ξεχασμένο σήμερα. Αυτός ο δεύτερος αόρατος χάρτης – επικαθήμενος του γνωστού γεωγραφικού/πολεοδομικού χάρτη- εγγράφεται ως ο άυλος χάρτης της μνήμης, όπως αυτός σταδιακά σχηματίζεται και απεικονίζεται μέσα από τις προσωπικές μαρτυρίες και αφηγήσεις.
Με αυτόν τον τρόπο συγκροτείται ένας αστερισμός σημείων (constellation), τα οποία επισημειώνονται στην πραγματική γεωγραφία, εμφανίζοντας εκεί ένα μικρό γλυπτό – κάτι σαν δημόσιο σήμα – που υπενθυμίζει ή υπαινίσσεται ότι εδώ συνέβη κάτι, κάποτε. Στην ουσία αυτός ο αστερισμός των γλυπτών σημείων – δηλαδή γεγονότων ζωής των κατοίκων, ο οποίος σταδιακά αναπτύσσεται και επεκτείνεται περιλαμβάνοντας και άλλες μνήμες και άλλα σημεία – συνιστά αυτό που θα ονομάζαμε Η ΜΝΗΜΗ ΩΣ ΠΟΛΗ.
Το έργο Μυστήριο 30 Αόρατος Χάρτης υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU.
Η σύλληψη της ιδέας και η γενική επιμέλεια του καλλιτεχνικού έργου Μυστήριο 30 Αόρατος Χάρτης ανήκει στον Μιχαήλ Μαρμαρινό.
Σχεδιασμός, Επιμέλεια: Ερατώ Κουτσουδάκη
Ηχητικός Σχεδιασμός, Ηχογραφήσεις: Κώστας Μπώκος
Τεχνική Επιμέλεια, Επίβλεψη Κατασκευής: Βασίλης Σάλτας
Παραγωγή Γλυπτικών Αντικειμένων: Αντώνης Κιούρκτσης
Συντονισμός Παραγωγής: Delta Pi
Αφηγούνται οι: Ερατώ Κουτσουδάκη, Μιχαήλ Μαρμαρινός
Οργάνωση & Εκτέλεση παραγωγής: DeltaPi
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Θερμές ευχαριστίες για την υποστήριξη τους στη δημιουργία του έργου στον Κώστα Λυκίδη και τον Γιώργο Παυλόπουλο
Μυστήριο 72 Persephone Walks
Tο Μυστήριο 72 Persephone Walks, αποτελεί έναν ηχητικό περίπατο (audio-walk), μία προσχεδιασμένη πορεία μέσα στην πόλη, η οποία προσκαλεί τον επισκέπτη να ανακαλύψει αόρατες πτυχές της Ελευσίνας μέσα από τις φωνές και τα βιώματα των κατοίκων της.
Από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη ιστορία, η διαδρομή συλλέγει και συνθέτει τις μνήμες της πόλης μέσα από αφηγήσεις των ανθρώπων που έχουν συνδεθεί μαζί της. Από τη Σύμη που κατοίκησε στην Ελευσίνα σε έναν έφηβο στο εργοστάσιο του ΤΙΤΑΝ. Από το πρώτο τρένο που φτάνει στην Ελευσίνα στον θρήνο για τον τελευταίο θερισμό πριν το νέο αεροδρόμιο και στο νοητό σύνορο μεταξύ άνω και κάτω Ελευσίνας.
Για τον ακροατή, το Persephone Walks αποτελεί ένα εύχρηστο και πολυδιάστατο «έργο τσέπης», που επιτρέπει
την περιήγηση στην Ελευσίνα βιώνοντας τις μνήμες των κατοίκων της.
Συντελεστές
Έρευνα, Επιμέλεια & Σκηνοθεσία: Στέφανος Παυλάκης, Γιώργος Ρυμενίδης
Ηχητική Δραματουργία & Μουσική Σύνθεση: Γιώργος Μιζήθρας
Βοηθός Παραγωγής & Επιτόπιας Έρευνας: Ζωή Δρακοπούλου
Φωνή Πλοήγησης: Γιάννης Ασκάρογλου
Αφηγητές/ριες: Σπυριδούλα Γκίνη, Ζωή Δρακοπούλου, Γιώργος Μίχας, Θόδωρος Κουνελές, Ηρακλής Μπέκας, Bram Soli (ντουμπλάζ φωνής Στέφανος Παυλάκης), Γεωργία Λιάπη, Πόπη Παπαγγελή
Οργάνωση & Εκτέλεση παραγωγής: DeltaPi
Ανάπτυξη ψηφιακής πλατφόρμας: ATHENA RC
Σχεδιασμός & υλοποίηση: Λόρι Κουγιουμτζιάν, Μυρτώ Κουκούλη
Γραφιστικός σχεδιασμός: MNP Design Athens
UX design: Στέφανος Ανδρεάδης
Η πλατφόρμα The Invisible Map αποτελεί μέρος του έργου «Sub.4.8-2023 Ελευσίνα: Ψηφιακή Πλατφόρμα Προβολής
& Διανομής Έργου Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης» και υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου
Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU.
