Εξερευνώντας την αρχαία, μοντέρνα και σύγχρονη ιστορία της Ελευσίνας, μένει κανείς έκθαμβος μπροστά στη σπάνια ποικιλομορφία της, το πλούσιο ιστορικό και μυθολογικό παρελθόν της και το πολύπλευρο και φιλόδοξο παρόν της. Ο ιστός της πόλης συντίθεται από εξαιρετικά ίχνη της αρχαιότητας, σύγχρονες ιστορίες μετακίνησης πληθυσμών, εργατικών κινημάτων και βιομηχανικής και πολιτιστικής ανάπτυξης, κειμένων, τραγουδιών, καθιστώντας την Ελευσίνα ένα μοναδικό ιστορικό τοπόσημο αρχαίας και σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ένα δυναμικό Μοντέλο ανάπτυξης ευρωπαϊκής πόλης με όρους και προοπτικές Μετάβασης απο ένα οξύ παρόν στην επόμενη μέρα.
Η Ελευσίνα, γενέθλια πόλη του Αισχύλου, ήταν από την αρχαιότητα γνωστή για τα Ελευσίνια Μυστήρια, μία από τις πιο σημαντικές θρησκευτικές τελετές της αρχαίας Ελλάδας. Η τελετουργία τους αναπαριστά τον μύθο της αρπαγής της Περσεφόνης από τον θεό του Κάτω Κόσμου, τον Άδη, το ταξίδι αναζήτησης της μητέρας της, θεάς Δήμητρας, την άνοδο της όμορφης κόρης από τον κόσμο των νεκρών, και την επανένωσή της με τη μητέρα της. Κατά τη διάρκεια του τραγικού της ταξιδιού, η θεά βρίσκεται στην Ελευσίνα και φιλοξενείται από τον βασιλιά Κελεό. Επιθυμώντας να τον ευχαριστήσει για τη φιλοξενία του, αποκαλύπτει στους Ελευσίνιους τις μυστικές ιεροτελεστίες και την ευλογημένη τέχνη της καλλιέργειας των αγρών, ενώ τους παρακινεί να χτίσουν ένα ιερό προς τιμήν της.
Εκτός από τη μυθολογική της παράδοση, η Ελευσίνα ως μία από τις πέντε πιο σημαντικές Ιερές Πόλεις της αρχαιότητας, διαθέτει έναν σπάνιο αρχαιολογικό πλούτο. Ρωμαίοι Αυτοκράτορες, όπως ο Αδριανός και ο Μάρκος Αυρήλιος αφού μυήθηκαν στις τελετές της Θεάς , υπήρξαν προσκυνητές, ευεργέτες και ανακαινιστές του ιερού. Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελευσίνας ανακαινίζεται για να στεγάσει το σπουδαίο μνημειακό απόθεμα της πόλης εν όψει της διοργάνωσης 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, εξασφαλίζοντας μία ξεχωριστή εμπειρία στους επισκέπτες του από όλον τον κόσμο. Στο Μουσείο φιλοξενούνται σπουδαία ευρήματα, αγγεία και αγάλματα, όπως το υπερφυσικού μεγέθους άγαλμα της Κιστοφόρου Κόρης, μία εκ των δύο Καρυάτιδων που στήριζαν τη στέγη των Μικρών Προπυλαίων (1ος αι. π.Χ.), αλλά και το ακέφαλο άγαλμα του Ασκληπιού (4ος αι. π.Χ.).
Χάρη στο φυσικό της λιμάνι και τη στρατηγική της θέση – 21 χλμ. δυτικά της Αθήνας – στο Θριάσιο Πεδίο, στο βoρειοδυτικότερο άκρο του Σαρωνικού κόλπου και απέναντι από τη μυθική Σαλαμίνα και πατρίδα του Τελαμώνιου Αιαντα , η Ελευσίνα κατείχε πάντοτε εξέχουσα θέση στον ελλαδικό χάρτη. Από τον 19ο αιώνα και μετά, η πόλη μετατράπηκε σε παραγωγική μηχανή, λαμβάνοντας μία θέση ανάμεσα στα μεγαλύτερα εγχώρια βιομηχανικά κέντρα, δημιουργώντας συχνά την αντίληψη ενός τόπου, που κρατά καλά φυλαγμένο τον πολιτιστικό του πλούτο. Μια πόλη-διαχρονικό μυστήριο.
Η σημασία της Ελευσίνας ως γενέτειρας του Αισχύλου, η ιδιαίτερη θέση της γυναίκας μέσα στον χρόνο της μακράς ζωής της πόλης, η ξεχωριστή της θέση στα λαϊκά τραγούδια ξενιτιάς, ανεκπλήρωτου έρωτα και εργατικού μόχθου -μέσα από τη παρουσία του θρυλικού βάρδου Στέλιου Καζαντζίδη, αναντικατάστατου εκπροσώπου του είδους- προσθέτουν στην πόλη χρώματα, πτυχές μοναδικότητας, καθιστώντας την ένα Ωμό Μουσείο. Η Ελευσίνα είναι μια πόλη άρρηκτα συνδεδεμένη με τις πολιτιστικές βιομηχανίες, ενώ το Φεστιβάλ Αισχύλεια, που πραγματοποιείται εδώ και σαράντα χρόνια κάθε καλοκαίρι στην πόλη, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εθνικά δρώμενα στον χώρο του πολιτισμού και των τεχνών.
