Μυστήριο 2 Τα Λόγια του Ρολογιού με τη Ρούλα Πατεράκη

Η σπουδαία ηθοποιός και σκηνοθέτις θα ερμηνεύσει τον ακρογωνιαίο λίθο της μοντερνιστικής ποίησης, την Έρημη Χώρα του T.S. Eliot, στην εμβληματική μετάφραση του Γιώργου Σεφέρη. Ένα έργο πλέον κλασικό, που θα ακουστεί στον μαγικό χώρο της Ελευσίνας, στην επέτειο των 100 χρόνων από τη δημοσίευσή του, σε μια συγκυρία όπου “η ταφή του νεκρού” αποτελεί ξανά καθημερινή υπόθεση. Η περφόρμανς, ορατή από τον πεζόδρομο της οδού Νικολαΐδου, πραγματοποιείται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων εορτασμού της Ημέρας της Ευρώπης, που διοργανώνει την ίδια μέρα η 2023 Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης σε συνεργασία με το Γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα.

Σκηνοθετικό σημείωμα

Λόγω της μεγάλης συνεισφοράς του στην ποίηση, την κριτική, την πεζογραφία και το δράμα, πολλοί κριτικοί θεωρούν τον Thomas Sterns Eliot (1888-1965) έναν από τους συγγραφείς με τη μεγαλύτερη λογοτεχνική επιρροή στον 20^ο αιώνα. Η Έρημη χώρα (The Waste Land) μπορεί αναμφισβήτητα να αναφέρεται ως το μεταιχμιακό του ποιητικό ορόσημο.

Όταν ο T.S. Eliot δημοσίευσε αυτό το περίπλοκο ποίημα το 1922 σε τρεις εκδοχές, σχεδόν ταυτόχρονα —πρώτα στο δικό του λογοτεχνικό περιοδικό Criterion, μετά στο ευρύτερης κυκλοφορίας αμερικανικό λογοτεχνικό περιοδικό Dial κι έναν μήνα αργότερα στον εκδοτικό οίκο Hogarth Press,  που διηύθυνε η Βιρτζίνια Γούλφ και ο σύζυγός της Λέναρντ—  πυροδότησε μια καταιγίδα κριτικής στον παγκόσμιο λογοτεχνικό κόσμο. Το σύντομο συνθετικό ποίημα, το οποίο αρθρώνεται  σε πέντε μέρη, με 433 στίχους, θεωρήθηκε και παραμένει ένα από τα καταστατικά και εμβληματικά ποιήματα του μοντερνισμού, ενώ συγχρόνως θεωρείται ως το σημαντικότερο κείμενο της αγγλοσαξονικής λογοτεχνίας του 20^ου αιώνα.

Ο Έλιοτ στην Έρημη χώρα λειτουργεί ως ένα  φωτεινό  χωνευτήρι του μοντερνισμού. Ο Ezra Pound (στον οποίο είναι αφιερωμένο το ποίημα, καθώς υπήρξε και ο επιμελητής του) είδε την Έρημη Χώρα ως την αιτιολόγηση του μοντερνιστικού κινήματος και του πειράματός του μετά το 1900. Στη θέση ενός παραδοσιακού έργου, με ενοποιημένα θέματα και συνεκτική δομή,  ο επιγραμματικός και σχεδόν αποφθεγματικός λόγος του Eliot στην Έρημη χώρα, καθώς και ο πλούσιος διακειμενικός ορίζοντας που παίρνει τη μορφή παραθεμάτων, δημιούργησε ένα ποίημα που φαινόταν να ενσωματώνει πολλές άσχετες ή  ελάχιστα γνωστές αναφορές στην ιστορία, στην  παγκόσμια θρησκεία, σε αλληλένδετα μυθολογικά θέματα. Μέρη του ποιήματος είναι γραμμένα σε διαφορετικές γλώσσες, ακόμα και  στα Χίντι. Στην πραγματικότητα το ποίημα είναι τόσο περίπλοκο, που ο ίδιος ο Eliot ένιωσε την ανάγκη να συμπεριλάβει εκτενείς σημειώσεις που να προσδιορίζουν τις πηγές στις οποίες αναφερόταν, μια κίνηση εξαιρετικά ασυνήθιστη για έναν ποιητή. Μια κίνηση που έκανε ορισμένους κριτικούς να ισχυριστούν, ότι ο Eliot προσπαθούσε να είναι σκόπιμα σκοτεινός ή ότι τους έκανε ένα λογοτεχνικό αστείο. Ωστόσο, ενώ το ποίημα είναι δραματικό, οι κριτικοί έχουν εντοπίσει αρκετές πηγές που ενέπνευσαν τη δημιουργία του και οι οποίες βοήθησαν στον προσδιορισμό του νοήματός του.

Σάτιρα ή Προφητεία;  Ή μήπως αντανάκλαση της απογοήτευσης του Eliot για την ηθική παρακμή της Ευρώπης μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο;

Η δράση Λόγια του Ρολογιού ξεκίνησε τον Οκτώβριο 2020 με την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη να ζωντανεύει την Περσεφόνη του Γιάννη Ρίτσου, σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού, τον Γιάννη Βογιατζή να ερμηνεύει τον Μάιο 2021 αποσπάσματα από το εθνεγερτικό κείμενο της Ελληνικής Νομαρχίας του Ανωνύμου του Έλληνος, σε σκηνοθεσία Βίκτωρα Αρδίττη και τη Λυδία Κονιόρδου, τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, να απαγγέλει την Ιερά Οδό του Άγγελου Σικελιανού.

Τα Λόγια του Ρολογιού, μια σειρά πρωτότυπων ηχητικών περφόρμανς, ερμηνείες κειμένων-ορόσημων της ελληνικής λογοτεχνίας από διακεκριμένους καλλιτέχνες, σηματοδοτούν το Μυστήριο 2 | Λόγια του Ρολογιού, που διοργανώνει η 2023 Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Έχοντας χαρακτήρα σταθερής περιοδικότητας, στοχεύουν να καταστούν πάγια γιορτή της πόλης. Η ενεργοποίηση του τοπόσημου του Ρολογιού σε συμβολικό και κυριολεκτικό επίπεδο τοποθετεί τη δράση στην καρδιά της Ελευσίνας, ενώ ο πεζόδρομος παράπλευρα του αρχαιολογικού χώρου λειτουργεί ως χώρος δημόσιας συνάντησης των κατοίκων και επισκεπτών, των θεατών της δράσης.