Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση «Ξενιτεμένες Θεές του Παρθενώνα» από το Μουσείο της Ακρόπολης και το Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, την Τρίτη 8 Μαρτίου 2022, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, παρουσία της Α.Ε. Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου. Η βραδιά κορυφώθηκε με αποσπάσματα από τη μουσική παράσταση «Των Σιωπηλών Σπαράγματα»,που βασίζεται σε λυρικές αφηγήσεις ή τραγούδια άγνωστων ποιητριών του Αρχαίου Κόσμου, σε μουσική Λένας Πλάτωνος και απόδοση στα νέα ελληνικά από τον Θάνο Τσακνάκη. Ερμήνευσε η Μαρία Φαραντούρη και αφηγήθηκε η Μαρία Σκουλά. Το έργο θα παρουσιαστεί στην ολοκληρωμένη του μορφή την πανσέληνο της 13ης Ιουλίου 2022, στον Αρχαιολογικό Χώρο της Ελευσίνας, στο πλαίσιο του καλλιτεχνικού προγράμματος της 2023 ΕΛΕVΣΙΣ Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης «Οι Ξενιτεμένες Θεές του Παρθενώνα”, που πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα του Παρθενώνα υπό το φως της Ακρόπολης, με κεντρικό ομιλητή τον κορυφαίο Βρετανό ιστορικό τέχνης, Δρ.Tom Flynn, εστάλη ένα παγκόσμιο μήνυμα για την επιτακτική ανάγκη επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα, αλλά και την ανάγκη επιστροφής στις Αξίες που το Μνημείο αυτό συμβολίζει: τη Δημοκρατία, την Ισότητα και την Αλληλεγγύη.
Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν -μεταξύ άλλων- ο Πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης, Καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, η Πρώτη Κυρία της Κύπρου, Άντρη Αναστασιάδη, η Υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Μαρία Συρεγγέλα εκπροσωπώντας τον Πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, η Πρέσβης Καλής Θελήσεως της UNESCO, Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη και ο Γενικός Διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, Καθηγητής Νικόλαος Σταμπολίδης. Γραπτό χαιρετισμό απηύθυνε η Υπουργός Πολιτισμού & Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη. Την 2023 ΕΛΕVΣΙΣ Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης εκπροσώπησαν η Πρόεδρος Δ.Σ., Δέσποινα Γερουλάνου, η Διευθύνουσα Σύμβουλος, Νανά Σπυροπούλου και ο Γενικός Καλλιτεχνικός Διευθυντής, Μιχαήλ Μαρμαρινός. Την εκδήλωση συντόνισε η Κατερίνα Διδασκάλου.
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ
Ο Πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης, Καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής καλωσόρισε τους καλεσμένους στην εκδήλωση σημειώνοντας πως η «Ημέρα της Γυναίκας» είναι άμεσα συνυφασμένη με τον Παρθενώνα και τη Θεά Αθηνά, την οποία επέλεξαν οι Αθηναίοι να τιμήσουν με τη δημιουργία αυτού του μνημείου: «Οι Αθηναίοι δεν επέλεξαν τον Δία ή τον Ποσειδώνα, αλλά επέλεξαν μια γυναικεία Θεά, τη Θεά Αθηνά, για να τη χρησιμοποιήσουν και να προβάλουν σε αυτή τα χαρακτηριστικά της δικής τους κοινωνίας. Οι Αθηναίοι ήθελαν πάντοτε να είναι οι πρωτοπόροι στον πολιτισμό και στον εκπολιτισμό, το ίδιο και η Θεά τους θεωρείται ότι εκπολίτισε την άγρια φύση και ότι κατάφερε να περάσει στην κοινωνική ζωή αυτό το μήνυμα στους ανθρώπους, οι οποίοι ζούσαν παλιότερα σε ένα άλλο επίπεδο. Η Αθηνά θεωρείτο από τους Αθηναίους ότι είναι μια Θεά της επινόησης, ότι λύνει πράγματα. Η Αθηνά αποτέλεσε το δοχείο στο οποίο πέρασαν όλες οι σπουδαίες ιδιότητες αυτής της κοινωνίας, για αυτό οι Αθηναίοι κατασκεύασαν για αυτήν τα κτίρια της Ακρόπολης, και ιδιαίτερα τον Παρθενώνα».
Αμέσως μετά, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ξεκίνησε την εμπνευσμένη της ομιλία λέγοντας: «Η Αθηνά, η Δήμητρα, η Άρτεμις, η Αφροδίτη, η Εστία. Η Ίρις, η Αμφιτρίτη, η Ωρείθυια, η κρήνη Καλλιρρόη. Οι Αμαζόνες και οι Λαπιθίδες. Οι εργαστίνες και οι κανηφόροι. Θεές, ημίθεες, κοινές θνητές, σε αγαστή συνύπαρξη, εποικούν τις μετόπες, τα αετώματα, τη ζωφόρο του αριστουργηματικού μνημείου, λαξευμένες με σπάνια τέχνη, υποδείγματα φυσικού κάλλους, σεμνότητας, δύναμης ή μεγαλείου», ενώ συνέχισε στέλνοντας ένα δυνατό μήνυμα για επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, μια κίνηση η οποία όπως χαρακτηριστικά είπε θα σημάνει και τη δυνατότητα υπέρβασης «διαφορών που επιμένουν επί εκατονταετίες»: «Σήμερα, που ο πόλεμος βρίσκεται τόσο κοντά μας, απειλώντας τη ζωή και καταστρέφοντας τα ειρηνικά έργα των ανθρώπων, σήμερα που μια νέα γενιά ξενιτεμένων παίρνει τον δρόμο της προσφυγιάς, ατενίζουμε τα αριστουργήματα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού με ακόμα μεγαλύτερη συγκίνηση και σεβασμό για τις αξίες που μεταφέρουν. Κι αν επιζητούμε την επάνοδο των ξενιτεμένων μας γλυπτών στον τόπο που τα γέννησε είναι γιατί μια τέτοια κίνηση έχει βαρύ συμβολισμό: η επανένωση ενός ακρωτηριασμένου μνημείου παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς δεν σημαίνει απλώς την αποκατάσταση μιας ιστορικής αδικίας, αλλά και τη δυνατότητα υπέρβασης, σε παγκόσμιο επίπεδο, διαφορών που επιμένουν επί εκατονταετίες».
Τον Πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη εκπροσώπησε στην εκδήλωση η Υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Μαρία Συρεγγέλα, η οποία στον χαιρετισμό της τόνισε: «Με το βλέμμα λοιπόν στραμμένο προς το μέλλον, εργαζόμαστε για να προσφέρουμε στις γυναίκες και στα κορίτσια τη θέση που δικαιούνται και τους αξίζει. Μιλώντας λοιπόν για τη θέση που δικαιούνται και αξίζουν οι γυναίκες, νομίζω όλες και όλοι εδώ σήμερα θα συμφωνήσουμε ότι οφείλουμε να αγωνιστούμε και για το «δικαίωμα», αν θέλετε, των Θεών του Παρθενώνα. Έτσι ώστε, η Δήμητρα, η Περσεφόνη, η Αφροδίτη, η Ήρα και η Αθηνά αλλά και τα υπόλοιπα γλυπτά, να κάνουν ένα βήμα πιο κοντά στο σπίτι τους, στην Ελλάδα. Ας δώσουμε εμείς φωνή στις Θεές αυτές που έχουν όνομα και ταυτότητα, έχουν ιστορία, μνήμη και πατρίδα. Και θα κλείσω με το εξής: Ο αγώνας για τα δικαιώματα των γυναικών είναι αγώνας δύσκολος, όχι όμως ακατόρθωτος και, πάνω απ’ όλα, δεν είναι διαπραγματεύσιμος».
Ένα δυνατό μήνυμα για την ενδυνάμωση του ρόλου των γυναικών έστειλε μέσα από την ομιλία της η Πρώτη Κυρία της Κύπρου, Άντρη Αναστασιάδη: «Η σημερινή μέρα δεν προσφέρεται για εφησυχασμό. Είναι μια ημέρα υπενθύμισης του χρέους για μια πιο δίκαιη και ισότιμη κοινωνία απέναντι σε όλες ανεξαιρέτως τις γυναίκες: τις εργαζόμενες, τις μητέρες, τις μονογονιούς, τις μετανάστριες, τις αιτήτριες ασύλου, τις γυναίκες που ζουν σε συνθήκες φτώχειας, κακοποίησης, αποστέρησης και παραβίασης των δικαιωμάτων τους.
Είναι μια ημέρα αφιερωμένη στις γυναίκες που διαπρέπουν, τις γυναίκες που καινοτομούν, αλλά ακόμη περισσότερο στις γυναίκες που αγωνίζονται στην αφάνεια, με πενιχρά μέσα και περισσές αντιξοότητες για να επιβιώσουν και οι οποίες αποτελούν πρότυπα και πηγή έμπνευσης για όλες και όλους εμάς. Οφείλουμε να δώσουμε στις γυναίκες την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο, και τούτο μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από την παροχή πραγματικά ισότιμων ευκαιριών για πρόσβαση σε όλους ανεξαιρέτως τους τομείς της ζωής: στην εκπαίδευση, την εργασία, την υγεία, τη δικαιοσύνη, την εξουσία».
Γραπτό χαιρετισμό απέστειλε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη: «Η βία και η επιβολή της ισχύος συνεχίζουν και σήμερα να διέπουν τις σχέσεις των φύλων, των λαών και των πολιτισμών. Οι «ξενιτεμένες θεές του Παρθενώνα», δύο αιώνες μετά τη βίαιη αρπαγή τους, εξακολουθούν να βρίσκονται μακριά από την εστία τους, καθώς το ιστορικό και πολιτισμικό τραύμα που σημάδεψε τη μοίρα τους, παραμένει ακόμη ανεπούλωτο. Την ίδια στιγμή, στις τηλεοπτικές μας οθόνες γινόμαστε μάρτυρες ενός νέου ξενιτεμού γυναικών, ενός βίαιου εκπατρισμού μητέρων και παιδιών εξαιτίας της βαρβαρότητας ενός καινούργιου πολέμου, που εκτυλίσσεται μέσα στην ίδια την Ευρώπη.
Στην κρίσιμη αυτή καμπή, κατά την οποία πολλές από τις πολιτικές, κοινωνικές και πολιτισμικές κατακτήσεις, που είχαμε φτάσει να θεωρούμε δεδομένες, τίθενται εκ νέου υπό αμφισβήτηση και απειλή, είναι αναγκαία η σταθερή και ασυμβίβαστη προσήλωση στις αρχές της Δημοκρατίας και του Ανθρωπισμού, καθώς και στις θεμελιώδεις πολιτισμικές αξίες και σταθερές, που αποτελούν τους συνεκτικούς μας δεσμούς και συνθέτουν την κοινή μας ταυτότητα. Ώστε γρήγορα να επουλωθούν οι πληγές και να επιστρέψουν οριστικά στις εστίες τους όλες οι ξενιτεμένες γυναίκες, θεές και θνητές».
Η Πρέσβης Καλής Θελήσεως της UNESCO, Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη μίλησε για το νήμα της ιστορίας που συνδέει τη μοίρα των γυναικών ανά τους αιώνες, κάνοντας ξεχωριστή αναφορά στις γυναίκες που δοκιμάζονται σκληρά από τις ένοπλες συγκρούσεις και τον βίαιο ξεριζωμό από τις πατρίδες τους: «Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας βρίσκει τον πλανήτη μπροστά σε μια βίαιη ένοπλη σύγκρουση και όλοι μας παρακολουθούμε με ανείπωτη θλίψη και βαθιά οδύνη το δράμα των αθώων θυμάτων ενός πολέμου. Ανάμεσά τους και χιλιάδες γυναίκες. Μητέρες, κόρες, σύζυγοι θρηνούν για την απώλεια των αγαπημένων τους που τους στέρησε ο πόλεμος. Ξεριζώνονται αναζητώντας ασφάλεια μακριά από τη βία και την καταστροφή, αποζητούν την επιστροφή τους στο σπίτι τους και στην δική τους αγαπημένη πατρίδα. Η αποψινή εκδήλωση είναι αφιερωμένη στις «Ξενιτεμένες Θεές του Παρθενώνα». Γυναίκες πλασμένες μέσα από την αγκαλιά,από το χώμα της Αττικής γης, σαν φτιαγμένες από χέρι θεϊκό, που αντικρίζοντάς τες σχεδόν ακούς την ανάσα τους. Θεές και θεότητες, ηρωίδες και θνητές, όλες τους σύμβολα του κεντρικού ρόλου των γυναικών στις ανθρώπινες κοινωνίες ανά τους αιώνες. Αιχμάλωτες στους τέσσερις τοίχους ενός Μουσείου, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την πατρίδα τους, υπομένουν καρτερικά την ημέρα που θα αντικρίσουν ξανά το ελληνικό φως. Νιώθω πως το νήμα που ενώνει αδιάκοπα την ιστορία και τις μοίρες των ανθρώπων στα βάθη των αιώνων, ενώνει σήμερα κάθε γυναίκα που αγωνίζεται σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης να δημιουργήσει έναν καλύτερο, δικαιότερο, πιο ειρηνικό και πιο δημοκρατικό κόσμο για τα παιδιά της, για τις επόμενες γενιές».
Ο Γενικός Διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, Καθηγητής Νικόλαος Σταμπολίδης μίλησε για την έκφραση της κεντρικής παρουσίας της Γυναίκας μέσα από τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό: «Η Φύση είναι Γυναίκα. Μπορεί να προίκισε τον άνδρα με μυϊκή δύναμη, μα στη γυναίκα χάρισε αντοχή. Και κάτι ακόμα: την εμπιστεύτηκε να φέρει μέσα της κάθε φορά τη νέα ζωή. Σε έναν πολιτισμό, όπως ο αρχαιοελληνικός, η ισορροπία ανάμεσα στα δύο φύλα ήταν φυσικό να βρει την έκφρασή της και στο σύνολο του αριστουργηματικού γλυπτού διάκoσμου του Παρθενώνα, στο μνημείο–σύμβολο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Αρχαίες θεές, γυναικείες υποστάσεις με όνομα και ταυτότητα, πλασμένες στη φαντασία, την πίστη και τις δοξασίες ενός λαού που προσωποποιεί τα πάντα με κέντρο τον άνθρωπο, σμιλεμένες στο μάρμαρο, από χέρια που ώσμωναν το πνεύμα με την ύλη, η Αθηνά, η Δήμητρα, η Ίριδα, η Άρτεμις, η Αφροδίτη, η Διώνη, η Εστία, βίαια αποσπασμένες, ακρωτηριασμένες, πρόσωπα που δεν βολεύονται παρά μόνο κάτω από τον αττικό ήλιο, βρίσκονται για χρόνια μακριά από τη γενέθλια γη, περιμένοντας τον νόστο στην πατρίδα, οι ξενιτεμένες… μαρμάρινες γυναίκες θεές και θνητές, που η φθορά και ο χρόνος σεβάστηκαν αλλά ο πόλεμος κι η βία ακρωτηρίασαν, σέρνοντάς τες αιχμάλωτες ως λάφυρα σε τόπους ξένους. Γυναίκες μακριά από τις πατρίδες τους, σπρωγμένες από την Ανάγκη, τον κίνδυνο, τις πολιτικές και κοινωνικές ή θρησκευτικές διώξεις στο διάβα των αιώνων υπήρξαν και υπάρχουν πολλές. Κάποιες «φαντάσματα και φάσματα, φιλιά και χείλη χωνεμένα με τα παραπετάσματα του χρόνου διάπλατα ανοιχτά», όπως λέει ο ποιητής, προχώρησαν αφήνοντας το άρωμά τους στην ιστορία».
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ
Αμέσως μετά, ακολούθησε η Κεντρική Ομιλία με τίτλο «Οι ξενιτεμένες Θεές του Παρθενώνα» από τον Ιστορικό Τέχνης και συνιδρυτή του Flynn&Giovani Art Provenance Research, Δρ. Tom Flynn ο οποίος μέσα από την ομιλία του τόνισε πως δεν υπάρχει πιο κατάλληλη στιγμή για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο στο Μουσείο της Ακρόπολης: «Η ζωφόρος είναι ένα από τα αρχαιότερα και πιο συνεκτικά αφηγηματικά έργα στην ιστορία της τέχνης, μια ιστορία χθόνιας απήχησης για την Αθήνα και τους πολίτες της. Άλλο είναι να αφαιρέσετε τη μισή ιστορία από το ίδιο το κτίριο και άλλο να την αποκόψετε εντελώς από το αρχικό νόημα και το αρχικό του πλαίσιο. Εκεί βρίσκεται η συνάφεια της έννοιας της ενοποίησης τη συγκεκριμένη στιγμή.
Σήμερα γινόμαστε μάρτυρες ενός συνδέσμου στην ιστορία. Μια στιγμή δυνητικά βαθέος και διαρκούς διχασμού στην Ευρώπη. Χώρες από όλον τον κόσμο και από όλο το πολιτικό φάσμα έχουν συγκεντρωθεί σε ενότητα για να αντιταχθούν σε μια επικίνδυνη εκδήλωση φασισμού και μια θανάσιμη απειλή για τη δημοκρατία. Αυτό που αναπτύσσεται στην Ουκρανία είναι, για να δανειστώ μια φράση από τον Τόμας Πέιν, «η πιο γελοία και αναιδής από όλες τις τυραννίες».
Μέχρι τώρα ίσως έχετε μαντέψει πώς θα ολοκληρώσω αυτή τη σύντομη ομιλία. Η ανάγκη για ενότητα μεταξύ των εθνών είναι σήμερα πιο επιτακτική από οποιαδήποτε στιγμή μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ενότητα μπορεί να εκφραστεί όπως ήταν τελευταία, με τη διπλωματία και τη φωνητική αντίθεση με τους παράγοντες της καταπίεσης και του διχασμού. Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η ενότητα εκδηλώθηκε επίσης στον πολιτιστικό τομέα, όπου οι διεθνείς οργανισμοί των οποίων οι δραστηριότητες συνήθως συγκεντρώνουν τον κόσμο, επέλεξαν σχεδόν ομόφωνα να αποκλείσουν τη Ρωσία από μεγάλα γεγονότα. Αλλά τώρα που έχουμε αυτό το όμορφο Mουσείο με τις ειδικά φτιαγμένες γκαλερί του Παρθενώνα, σίγουρα δεν υπάρχει πιο κατάλληλη στιγμή για να επιστρέψουμε τα δείγματα του Λονδίνου στην Αθήνα. Τι βαθιά συμβολική χειρονομία θα ήταν να ενοποιήσει μια ομάδα αντικειμένων που μέχρι τώρα ήταν πηγή διαμάχης και διχασμού. Αυτή η χειρονομία δεν θα είχε απήχηση σε όλο τον κόσμο;»
