Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Ανάπτυξη / ανάδειξη της υλικής και άυλης οικονομίας μιας πόλης με τη βοήθεια της τέχνης, του πολιτισμού και της έρευνας
«Τόσο ωραία όσο εδώ αποκλείεται να είναι στον Παράδεισο»
2023 ΕΛΕVΣΙΣ Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης
ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ
2023 ΕΛΕVΣΙΣ: Άφιξη του αξιοσημείωτου / πρόσωπο, αντικείμενο, γεγονός
Συνώνυμα: έλευση, άφιξη, εμφάνιση, ανάδυση, υλοποίηση, Επιφάνεια, συμβάν, αυγή, γέννηση, έγερση, ερχομός, προέλαση, ενσάρκωση
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΓΛΥΠΤΙΚΗ
Μια πολιτιστική παρέμβαση στο πλαίσιο
μιας διευρυμένης έννοιας της Τέχνης
ή
Παράσταση της δραματουργίας της πόλης στον ευρύτερο δημόσιο χώρο που συνιστά το θέατρο του εαυτού της
Οι τρεις Άξονες
Άνθρωπος – Κοινωνία / Εργασία / Περιβάλλον
ΩΜΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
- Μυθολογία, αρχαιολογία, ιστορία
- Μετακίνηση πληθυσμών (εσωτερική ξενιτιά)
- Περιβάλλον και βιομηχανική ανάπτυξη
- Αλλοίωση του περιβάλλοντος
- Αποβιομηχάνιση, ανεργία
- Κίνημα (συνδικαλιστικό / εργατικό)
- Θάλασσα
- Αισχύλος – Καζαντζίδης
- Η θέση της γυναίκας στην ιστορία, στη μυθολογία και στην κοινωνία της πόλης
Ο ιστός της πόλης συντίθεται από εξαιρετικά ίχνη της αρχαιότητας, σύγχρονες ιστορίες μετακίνησης πληθυσμών, βιομηχανικής ανάπτυξης, κινημάτων (συνδικαλιστικό / εργατικό), αλλά και αποβιομηχάνισης και ανεργίας. Στον ίδιο ιστό συνυφαίνονται ευαίσθητα θέματα όπως η ισχυρή επίδραση στο περιβάλλον, ενώ η αμφίθυμη σχέση της πόλης με τη θάλασσα είναι άξια προσοχής, διερεύνησης και αξιοποίησης. Η σημασία της Ελευσίνας ως γενέτειρας του Αισχύλου, η ιδιαίτερη θέση της γυναίκας μέσα στον χρόνο της μακράς ζωής της πόλης, η ξεχωριστή θέση της πόλης στα λαϊκά τραγούδια ξενιτιάς, ανεκπλήρωτου έρωτα και εργατικού μόχθου –μέσα από την παρουσία του θρυλικού βάρδου Στέλιου Καζαντζίδη, αναντικατάστατου εκπροσώπου του είδους– προσθέτουν στην πόλη αυτή χρώματα, πτυχές μοναδικότητας.
Η Ελευσίνα, όπως κάθε νέα Πολιτιστική Πρωτεύουσα που επιλέγεται, φαίνεται να συνιστά ένα ερευνητικό πεδίο, ένα Μοντέλο μελέτης των σύγχρονων ευρωπαϊκών ζητημάτων της κοινωνίας, των ανθρώπων και των σχέσεων, της Εργασίας, του Περιβάλλοντος και της βιώσιμης Ανάπτυξης, όπως όλα αυτά δείχνουν να συναντώνται, να συγκρούονται ή να διασταυρώνονται σε μια σύγχρονη πόλη.
Α. Η ΠΟΛΗ ΩΣ ΕΚΘΕΜΑ
Η πόλη ως έκθεμα του παρόντος της, της ιστορίας της, των συγκρούσεών της, των εικόνων της.
Η έννοια της περισχοίνισης
Εικαστική / δραματουργική ανάδειξη του ιστορικού γεγονότος που λέγεται πόλη, ειδικότερα πόλη της Ελευσίνας. Ανάδειξη των μεγάλων ανθρώπινων παρεμβάσεων, των «πληγών» στο σώμα της πόλης, των αρχιτεκτονημάτων / αυτουργών αυτής της πράξης – Εργοστασίων, Λατομείων κ.λπ.
Μια μεγάλη, επιλεκτική «περισχοίνιση» του κρυφού τόπου είναι οι δράσεις όλων των ειδών.
Β. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΓΛΥΠΤΙΚΗ
Ως Κοινωνική Γλυπτική νοείται, ας πούμε, η επίμονη προσπάθεια του Περικλή να πείσει τους Αθηναίους να ξοδευτούν για να χτιστεί ο Παρθενώνας.
Δράσεις για την αποκάλυψη και την ανάπτυξη της δυναμικής αυτού του τόπου, των ανθρώπων της, των δεξιοτήτων τους. Ανάπτυξη δυνατοτήτων για τους νέους της με σειρά δράσεων εμπειρίας, πληροφόρησης, ήπιας εκπαίδευσης κ.λπ. ενάντια στην υποτίμηση του περιβάλλοντός τους.
Δράσεις υπέρ μιας υλικής και άυλης Παρακαταθήκης / Legacy που διασφαλίζουν την πολιτιστική συνέχεια και μοναδικότητα της Ελευσίνας ως ιστορικού τοπόσημου αρχαίας και σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Κοινωνική Γλυπτική μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί η ευγενική πίεση που μπορεί άμεσα ή έμμεσα να ασκεί η πολιτιστική πράξη στην ανάπτυξη θεσμών και βιωσιμότητας της Παρακαταθήκης / Legacy, αλλά και προς την άμεση βελτίωση της ποιότητας ζωής και της καθημερινότητας των κατοίκων της.
Ενδεικτικά αναφέρονται:
- Αλλαγή Χρήσης επιλεγμένων, ανενεργών βιομηχανικών κελυφών
Η μετατροπή τους σε χώρους παραγωγής πολιτισμού πλέον – άρα διαρκών πνευματικών και επιτελεστικών παρεμβάσεων στη ζωή της πόλης και κατ’ επέκταση της κοντινής της πρωτεύουσας. - Aνάδειξη, διαμόρφωση και μετατροπή
Η ανάδειξη, η διαμόρφωση και η μετατροπή μιας περιβαλλοντικής αλλοίωσης της περιοχής, που είναι γνωστή ως «Κυνόδοντες», σε ένα μοναδικό για την Αττική θέατρο τοπίου μέσα από την παρουσίαση μεγάλων θεαμάτων μουσικής και παραστατικών τεχνών. - Προγράμματα ανάπλασης
Η ανάπλαση του αστικού ιστού με ήπιες αισθητικές παρεμβάσεις καλλιτεχνικού έργου σε συνεργασία με συναρμόδια υπουργεία και τον Δήμο. - Προγράμματα φιλοξενίας καλλιτεχνών (art residencies)
Προγράμματα για να γνωρίσουν την πόλη, να εργαστούν in situ και να παραγάγουν έργα στον δημόσιο χώρο που αναδεικνύουν / αποκαλύπτουν την ειδική και ιδιαίτερη φυσιογνωμία της. - Βελτίωση της συνδεσιμότητας της Ελευσίνας με τη μητρόπολη Αθήνα
α) Η επιδίωξη της θαλάσσιας σύνδεσης της Ελευσίνας με το μεγάλο λιμάνι της χώρας για πρακτικούς όπως και τουριστικούς λόγους, που ενεργοποιεί, υπενθυμίζει και επιστρέφει στους κατοίκους ή σε επισκέπτες τη θαλασσινή υπόσταση της Ελευσίνας.
β) Η επιδίωξη της ενεργοποίησης των υπαρχουσών υποδομών στα μέσα σταθερής τροχιάς – το ιστορικό τρένο που οδηγούσε στην Ελευσίνα. - Δημιουργία ενός πρότυπου καταδυτικού κέντρου στη θάλασσα της Ελευσίνας
α) Ένα σημείο καταδυτικού τουρισμού και διαρκούς αναφοράς για την κατάσταση του θαλάσσιου περιβάλλοντος αλλά και βιωματικός μοχλός πίεσης για τον διαρκή καθαρισμό της. Τόπος δημιουργίας εξειδικευμένου υποβρύχιου βιότοπου / δείκτη της κατάστασης των υδάτων σε συνεργασία με τμήμα Υδροβιολογίας.
β) Σημείο ανάπαυσης ενός μοναδικού ναυπηγικού δείγματος που συνιστά το πλοίο Περσεφόνη και ως εκ τούτου, ταυτόχρονα, μνημείο βιομηχανικής αρχαιολογίας, πόλος έλξης ειδικού υποβρύχιου τουρισμού στα μυθικά νερά της. - Δημιουργία Skatepark
Πάγια ανάγκη και διαρκές αίτημα των νέων της πόλης. Επιπροσθέτως, δημιουργία Hub για τους νέους της μέσα από ένα καλλιτεχνικό έργο των Τimecircus – έργα που μένουν παρακαταθήκη στην πόλη.
Τίποτε από όλα αυτά δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη συμμετοχή και τη συνεργασία του δήμου και των κατοίκων.
Γ. ΔΡΑΣΕΙΣ – ΜΟΝΤΕΛΑ
Πρότυπες, πειραματικές δράσεις ως μοντέλα εφαρμογής σε μια πόλη
Οι εν λόγω δράσεις είναι αποτελέσματα καλλιτεχνικής και επιστημονικής συνεργασίας και μπορούν να προτείνουν ένα μοντέλο εφαρμοστέο και σε οποιαδήποτε άλλη πόλη με ανάλογες ιδιότητες ή επιδιώξεις.
Ενδεικτικά αναφέρονται:
- Αφηγηματική αρχαιολογία
Τρόποι ανάδειξης της διαδραστικότητας των αρχαιολογικών χώρων με τη βοήθεια των παραστατικών Τεχνών, με στόχο τη βελτιστοποίηση της επισκεψιμότητας και την εμβάθυνση της βιωματικής εμπειρίας. Μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση-εμπειρία για τον επισκέπτη του αρχαιολογικού χώρου. (Η κρίσιμη πάντα αρχαιολογική περιέργεια των τουριστών μπορεί να μετατρέπεται σε Εμπειρία μέσα απ’ αυτή την ειδικά επεξεργασμένη επίσκεψη / διαδρομή στον εν λόγω Χώρο.)
- Η μνήμη ως πόλη / Αόρατος χάρτης
Ένα εικαστικό, δραματικό και ιστορικό ταυτόχρονα έργο. Διαρκές για την ανάδειξη του δεύτερου / αόρατου χάρτη μιας πόλης, του Χάρτη της ιστορίας των κρίσιμων εμπειριών –προσωπικών ή ιστορικών– των κατοίκων της. Το πού ακριβώς συνέβη κάτι κάποτε. Εκεί ορθώνεται ή εμφανίζεται ένα μικρό Δημόσιο Σήμα, που σε συνδυασμό με μια ψηφιακή εφαρμογή θα μπορεί να σε κάνει κοινωνό της κρυμμένης ή κρυφής ιστορίας του εν λόγω τόπου / σημείου.
Η πόλη είναι ένας χάρτης της εμπειρίας των ανθρώπων της
Ο κάτοικος ή ο επισκέπτης της πόλης θα έχει τη δυνατότητα περπατώντας να «πέφτει» πάνω στο συλλογικό της ασυνείδητο, στη ΜΝΗΜΗ της εμπειρίας της. Κάτι που με παιγνιώδη τρόπο αυξάνει ανεπαίσθητα την ιστορική περιέργεια και συνείδηση των ανθρώπων της, κατοίκων ή επισκεπτών.
Όλες οι δράσεις είναι μια διαδικασία εμφάνισης / αποκάλυψης.
Ονομάζονται Μυστήρια και αριθμούνται
Οι Έλληνες είχαν συγκεκριμένους τόπους από όπου κατέβαιναν στον Άδη. Όμως και η κατάσταση εσωτερικής ετοιμότητας είναι κι η ίδια ένας Τόπος όπου μπορεί κανείς από διάφορα σημεία της να κατέβει στον κάτω κόσμο. Τα σημεία αυτά είναι συνήθως εκεί όπου εκβάλλουν τα όνειρα. – Walter Benjamin
Στην Ελευσίνα μπορεί κανείς με ασφάλεια να ισχυριστεί ότι ο Χρόνος χωρίζεται σε δύο ζώνες / φάσεις: Σκοτεινή Φάση (τις εποχές που η Κόρη δεν είναι εδώ). Φωτεινή Φάση (τις εποχές που η Κόρη είναι ανάμεσά μας). Όπου Κόρη εννοούμε τη μυθική κόρη της Δήμητρας, την Περσεφόνη. Η Φωτεινή Φάση στην Ελευσίνα διαρκεί 7-8 μήνες.
ΥΓ. Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης είναι ταυτόχρονα ένας ανθώνας, ένας κήπος από πράξεις και ιδέες. Ιδέες, που θα ‘πρεπε και θα ‘θελαν να γίνουν Πράξη. Αρκετές ίσως δεν θα γίνουν, θα παραμείνουν ιδέες, προοπτικές, σχέδια. Κι αυτές όμως συνιστούν κομμάτι από την άυλη Παρακαταθήκη της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας για την πόλη. Ίσως δεν ήρθε η ώρα τους, ίσως δεν βρήκαν το ώριμο πολιτικό ή ιστορικό έδαφος –τη στιγμή– για να ανθίσουν και να υλοποιηθούν. Είναι όμως εδώ για να φωτίζουν –όπως πολλές κρίσιμες άλλες συγγενείς τους που τα κατάφεραν– τον δρόμο προς τα Έργα.
