Η Ελευσίνα, ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, διαθέτει όλα τα απαραίτητα συστατικά για να αποχαρτογραφήσει και να αναδημιουργήσει ένα συμπεριληπτικό μέλλον για όλα τα σώματα νερού. Από το τοπικό, λοιπόν, εφαρμόστηκε μια συλλογική στοχαστική προσέγγιση πάνω σε καίριες ερωτήσεις για το μέλλον των νερών όπως: “Ποιο είναι το επόμενο βήμα για το νερό; Πώς μπορούμε να σχεδιάσουμε το μέλλον με το νερό; Ποιος δικαιούται να συμμετέχει στη νομοθεσία για το νερό, ποιων οι απόψεις και οι κανόνες ακούγονται και λαμβάνονται υπόψη; Ποιανού οι ορισμοί, οι προτεραιότητες και τα συμφέροντα υπερισχύουν; ”.
Μέσα από μια σειρά δημόσιων διεπιστημονικών και διακαλλιτεχνικών συναντήσεων (εργαστήρια, διαλέξεις, περφόρμανς, επιτόπιες επισκέψεις κ.ά.) που έλαβαν χώρα από τις 29 Μαΐου έως τις 30 Ιουνίου 2023 στο Αναψυκτήριο – Εντευκτήριο τέχνης και πολιτισμού στην προκυμαία της Ελευσίνας, η Μαρκέτου σύστησε μια πληθώρα συμμετεχόντων- ειδικά σε νέους, παιδιά και κατοίκους της πόλης και της ευρύτερης περιοχής του Θριασίου Πεδίου- σε καινοτόμους τρόπους να συνδιαμορφώσουμε νέα δυνητικά κοινωνικο-οικολογικά μέλλοντα με το νερό ως ενεργό φορέα στη διαμόρφωση της κοινωνίας των πολιτών και του δημόσιου χώρου.
Μια από τις κύριες προσεγγίσεις που προτείνει η Μαρκέτου είναι το futuring, δηλαδή πρακτικές που φέρνουν σε επαφή τους φορείς γύρω από ένα ή περισσότερα στοχαστικά μέλλοντα και μέσα από την κριτική σκέψη και το διάλογο μοιράζονται συγκεκριμένες κατευθύνσεις για δράση. Η έκθεση περιλαμβάνει φωτογραφίες και τεχνουργήματα που προήλθαν από τις προαναφερθείσες συναντήσεις. Τα έργα διαφέρουν στην υλικότητα τους, άλλοτε αποτελούνται από πλαστελίνη, ύφασμα, χαρτί και άλλοτε από όσπρια, κοχύλια, στρείδια και άλλα υλικά στην πλειοψηφία τους οργανικά, μη ρυπογόνα και που δεν ακολουθούν τη εξορυκτική οικονομία. Επίσης, στην έκθεση, παρουσιάζεται μια βίντεο εγκατάσταση με σύντομες συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκαν με τους εισηγητές των συναντήσεων και επιλεγμένο υλικό από τις παραπάνω συναντήσεις μαζί με μια εγκατάσταση εννέα αναρτημένων πανό με τυπωμένα τα ποιήματα που δημιουργήθηκαν από τους συμμετέχοντες του εργαστηρίου Νερό Χρόνος με εισηγήτρια την Δήμητρα Ιωάννου.
Ταυτόχρονα, η Μαρκέτου δίνει μεγάλη έμφαση στο σώμα, στην ενσώματη και εντοπισμένη γνώση. Το σώμα εδώ αντιπροσωπεύει μια σημαντική κλίμακα ανάλυσης του χώρου, την πιο κοντινή μας γεωγραφία, μια κλίμακα που αντιστέκεται στην προνομιακή χρήση της αφαίρεσης σε βάρος των βιωμένων εμπειριών. Κάθε σώμα, λοιπόν, είναι και έχει το χώρο του, παράγεται στο χώρο και ταυτόχρονα παράγει χώρο (Simonsen, 2003). Με διακαλλιτεχνική διάθεση, η Μαρκέτου εμπνέεται από την ποίηση της Nathalie Diaz και πιο συγκεκριμένα το ποίημα «Το πρώτο νερό είναι το σώμα», διαμορφώνοντας πολιτικό χώρο για όλα τα σώματα νερού με πρωταγωνιστές τα στρείδια. Έτσι, σε μια παράλληλη υπαίθρια εκδήλωση στη Βλύχα, πραγματοποιεί μια δημόσια γλυπτική παρέμβαση με τίτλο The Hatchery (To Εκκολαπτήριο) χρησιμοποιώντας το tabby, ένα μείγμα από κοχύλια στρειδιών, άμμο, φύκια και νερό. Το The Hatchery καταπιάνεται με την επίδραση που έχουν τα στρείδια στο νερό και προτείνει μια ποιητική ερμηνεία των υποβρύχιων οικοτόπων που εμπνέεται από την αρχιτεκτονική των στρειδιών, δηλαδή μια περίπλοκη λειτουργία που εμπεριέχει τον καθαρισμό των ρυπογόνων νερών και εξασφαλίζει την οικολογική ευημερία των θαλασσινών υδάτων.
Τέλος, την έκθεση συνοδεύει η ειδική έντυπη έκδοση “A Speculative Manifesto for – and from the Water Elefsina” (Ένα Στοχαστικό Μανιφέστο από – και για τα νερά της Ελευσίνας), αποτέλεσμα επιτόπιας διατομεακής έρευνας που εμπεριέχει ανάμεσα σε άλλα κείμενα των καλεσμένων των συναντήσεων και ένα ολοκληρωμένο μανιφέστο, μια γραπτή διακήρυξη από και για τα δικαιώματα των νερών της Ελευσίνας εισάγοντας την έννοια της νομικής προσωπικότητας της φύσης. Τα δικαιώματα της φύσης αναγνωρίζουν τα οικοσυστήματα ως υποκείμενα δικαίου και εξουσιοδοτούν τους ανθρώπους και τις κυβερνήσεις να υπερασπίζονται τα δικαιώματα της φύσης προς όφελος των οικοσυστημάτων. Η έκδοση θα παρουσιαστεί σε ειδική εκδήλωση στις 30 Σεπτεμβρίου, 2023.
A Speculative Manifesto for – and from the Water Elefsina είναι μέρος της χρόνιας διακαλλιτεχνικής έρευνας της Τζένης Μαρκέτου που εξετάζει τους τρόπους αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, η οποία συνδέεται με τις καταχρηστικές ανθρώπινες παρεμβάσεις στο περιβάλλον. Η Μαρκέτου συμμετέχει ενεργά στην ιστορία της κοινωνικά δεσμευμένης και συνεργατικής τέχνης που διαμορφώθηκε τη δεκαετία του ‘90 μετά από μια σειρά συγκίσεων σημαντικών εννοιολογικών και ιστορικών εξελίξεων που έλαβαν χώρα δεκαετία του ’60. Η κατανόηση της σε σχέση με τη θεώρηση του δημοσίου χώρου, τον κοινωνικό ακτιβισμό και τον πειραματισμό με νέα μοντέλα διακαλλιτεχνικής δημιουργίας με κέντρο την κοινότητα φέρνουν ένα νέο ήθος κοινωνικής και πολιτικής ευθύνης. Κατόπιν επισταμένης έρευνας, η Μαρκέτου συνδυάζει την τέχνη και το design, διαπλάθει γλυπτικά οικοσυστήματα χρησιμοποιώντας νεκρά στρείδια και κοχύλια ως πρώτη και ζωντανή ύλη, φέρνοντας την προσοχή μας σε οικολογικά ζητήματα με έμφαση τις μάζες νερού. Επιπλέον, τα στρείδια δεν λειτουργούν μόνο ως φίλτρα νερού, ως παράγοντες μετριασμού της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και ως πηγές τροφής, αλλά και ως ισχυρή μεταφορά για τον επαναπροσδιορισμό τόσο της περιβαλλοντικής όσο και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η Μαρκέτου εργάζεται διεθνώς πάνω στα παραπάνω θέματα που αφορούν το ευρύτερο πεδίο της υδροπολιτικής: Χαρακτηριστικό παράδειγμα της καλλιτεχνικής της πρακτικής αποτελεί η συνεργασία της με επιστήμονες, ακτιβιστές, ακαδημαϊκούς και κατασκευαστές σκαφών στο πλαίσιο του The Billion Oyster Project και του Swale Lab στο Governors Island στη Νέα Υόρκη, όπου ζει και εργάζεται.
